Vai trò và lợi ích của việc sử dụng phân đạm trong canh tác lúa

Sử dụng phân đạm trong canh tác lúa giữ vai trò quan trọng trong việc quyết định năng suất và chất lượng hạt lúa. Đạm cung cấp Nitơ – thành phần thiết yếu để tổng hợp diệp lục, protein và enzyme, giúp cây lúa phát triển khỏe, quang hợp mạnh và nuôi hạt tốt. Tuy vậy, bón đạm sai cách hoặc quá liều có thể khiến lúa dễ mắc sâu bệnh, yếu thân lá, giảm năng suất và làm thoái hóa đất. Bài viết dưới đây được Nông Nghiệp SOFa tổng hợp nhằm giúp bà con hiểu rõ lợi ích, hạn chế và kỹ thuật bón đạm đúng cách để canh tác bền vững hơn.

Sử dụng phân đạm trong canh tác lúa: Vai trò và lợi ích chính

Lợi ích của phân đạm đối với sinh trưởng của lúa

Đạm là dưỡng chất thiết yếu trong tất cả các giai đoạn sinh trưởng. Khi sử dụng phân đạm trong canh tác lúa hợp lý, cây sẽ phát triển mạnh nhờ:

• Tăng khả năng quang hợp: Đạm là thành phần chính tạo nên diệp lục, giúp lá xanh bền và tạo năng lượng cho toàn cây.
• Tổng hợp axit amin và protein: Đây là nền tảng giúp cây lúa tăng trưởng, phát triển mô mới và phục hồi sau khi chịu tác động xấu.
• Tăng sức sống và khả năng chống chịu: Lúa đủ đạm có thân khỏe, lá đứng, hấp thu ánh sáng tốt.

Một trong những lợi ích của việc sử dụng phân đạm trong canh tác lúa quan trọng nhất là khả năng giúp cây phục hồi sau stress. Sau mưa bão, hạn kéo dài hoặc khi cây bị sâu bệnh gây hại, sử dụng phân đạm trong canh tác lúa giúp tái tạo mô mới và phát triển trở lại nhanh hơn.

Đạm giúp tăng số chồi, đẻ nhánh và cải thiện năng suất

Giai đoạn đẻ nhánh là thời điểm phân đạm phát huy tác dụng rõ rệt nhất. Khi bón đúng cách:

• Đạm kích thích cây hình thành nhiều chồi khỏe.
• Số dảnh hữu hiệu tăng lên, tạo nền tảng cho số bông trên ruộng.
• Tán lá phát triển đồng đều, tăng hiệu quả quang hợp.

Nhờ đó, năng suất được cải thiện đáng kể. Tuy nhiên, nếu bón quá nhiều, cây sẽ ra nhiều nhánh vô hiệu, thân yếu và dễ đổ ngã. Vì vậy, điều quan trọng khi sử dụng phân đạm trong canh tác lúa đúng cách, theo nhu cầu thật của cây, tránh lãng phí và hạn chế tác hại.

Đạm hỗ trợ làm đòng và nuôi hạt

Trong giai đoạn đòng – trổ – chín, nhu cầu Nitơ của cây lúa vẫn ở mức cao. Khi sử dụng phân đạm trong canh tác lúa đúng thời điểm:

• Lá đòng giữ màu xanh bền và quang hợp mạnh.
• Cây vận chuyển dinh dưỡng hiệu quả để nuôi hạt.
• Giảm tỉ lệ hạt lép, tăng số hạt chắc.
• Tăng trọng lượng 1.000 hạt, cải thiện chất lượng gạo.

Thiếu đạm ở giai đoạn này có thể gây nghẹt đòng, hạn chế đóng hạt và làm giảm năng suất đáng kể.

Tác hại khi bón đạm sai cách và những hệ lụy thường gặp

Mặc dù sử dụng phân đạm trong canh tác lúa mang lại nhiều lợi ích, nhưng việc lạm dụng, bón sai giai đoạn hoặc bón quá liều sẽ gây ra nhiều vấn đề nghiêm trọng.

Gây sinh trưởng quá mức và làm yếu cây lúa

Bón thừa đạm khiến cây lúa:

• Lá dài nhưng mỏng.
• Thân rỗng, mô mềm.
• Cây phát triển rậm rạp nhưng yếu.

Điều này làm cây dễ đổ ngã khi gặp gió to hoặc mưa lớn. Dù nhìn xanh tốt nhưng thực chất cây thiếu sức bền và khả năng chống chịu.

Tăng nguy cơ sâu bệnh trên lúa

Dư đạm làm tăng lượng amino acid tự do trong mô lá, thu hút nhiều loại sâu bệnh như: Rầy nâu; Sâu cuốn lá; Đạo ôn; Bạc lá,…Cây càng xanh rậm bất thường thì càng dễ bị tấn công. Bà con phải dùng nhiều thuốc BVTV hơn, gây tăng chi phí và ảnh hưởng xấu đến môi trường.

Xem ngay cách nhận biết sớm các loại sâu hại trên lúa ngay tại đây!

Giảm năng suất và chất lượng gạo

Thừa đạm gây nhiều hệ quả:

• Bông dài nhưng ít hạt chắc
• Hạt lép nhiều
• Tinh bột không đồng đều
• Gạo xay xát kém chất lượng

Điều này khiến năng suất thực tế thấp hơn nhiều so với tiềm năng.

Ảnh hưởng nghiêm trọng đến đất và môi trường

Lạm dụng phân đạm trong thời gian dài gây ra:

• Đất chua, pH giảm mạnh
• Chai cứng đất, mất độ tơi xốp
• Suy giảm vi sinh vật có lợi
• Tăng rửa trôi, làm ô nhiễm kênh rạch
• Tăng phát thải N₂O, một loại khí nhà kính cực mạnh

Những tác động này ảnh hưởng lâu dài đến độ màu mỡ của đất và môi trường sản xuất lúa.

Bón đạm cho lúa đúng cách để đạt hiệu quả cao nhất

Để sử dụng phân đạm trong canh tác lúa bền vững, bà con cần tuân thủ nguyên tắc 4 đúng và cân đối dinh dưỡng.

Bón đúng liều – đúng thời điểm – đúng giai đoạn sinh trưởng

Ba giai đoạn quan trọng nhất để cung cấp đạm:

1. Hồi xanh: Giúp cây phục hồi sau gieo cấy và phát triển thân lá.
2. Đẻ nhánh: Gia tăng dảnh hữu hiệu, quyết định năng suất.
3. Làm đòng – nuôi hạt: Bón lượng nhỏ để giảm lép, nuôi hạt chắc.

Đặc biệt, không bón dồn hoặc bón quá muộn vì sẽ làm cây yếu và dễ nhiễm bệnh.

Kết hợp cân đối N – P – K và trung vi lượng

Đạm chỉ phát huy tối đa khi được bón kèm:

• Lân (P): Kích thích rễ, tăng đẻ nhánh khỏe.
• Kali (K): Giúp cứng cây, giảm đổ ngã, tăng chất lượng hạt.
• Vi lượng (Zn, B, Mn…): Tăng đề kháng và giúp cây đồng đều.

Một ruộng lúa khỏe mạnh là ruộng lúa có dinh dưỡng đầy đủ, không lệch về một phía.

Ưu tiên phân đạm chậm tan và phân hữu cơ – vi sinh

Hiện nay, xu hướng canh tác bền vững khuyến khích:

• Phân đạm chậm tan
• Phân hữu cơ hoai mục
• Phân vi sinh cố định đạm
• Phân hữu cơ – khoáng
• Chế phẩm cải tạo đất

Những lựa chọn này giúp giảm 30–40% lượng đạm hóa học mà vẫn đạt hiệu quả cao, đồng thời cải thiện đất và bảo vệ hệ vi sinh vật.

Kết luận

Sử dụng phân đạm trong canh tác lúa mang lại nhiều lợi ích lớn trong việc phát triển thân lá, đẻ nhánh và nuôi hạt. Khi được bón đúng kỹ thuật, đạm giúp lúa khỏe, tăng năng suất và cải thiện chất lượng gạo. Tuy nhiên, bón đạm sai cách lại gây tác hại lớn: cây yếu, sâu bệnh tăng, đất thoái hóa và môi trường bị ảnh hưởng.

Giải pháp tối ưu là bón đạm cho lúa đúng cách, kết hợp N – P – K cân đối, bổ sung trung vi lượng và ưu tiên phân hữu cơ – vi sinh. Khi bà con thực hiện đúng kỹ thuật, hiệu quả vụ mùa sẽ tăng cao, chi phí giảm và nền nông nghiệp sẽ trở nên bền vững hơn.